Nie każda „złota akcja” jest złota

Frankowska A., Bodnar A.
PPH, Warszawa, 2004

Przegląd Prawa Handlowego Nr 3/2003

W latach 90., gdy gwałtownie zwiększyła się liczba inwestycji zagranicznych w państwach należących do Wspólnoty Europejskiej, wiele z nich wprowadziło regulacje prawne mające na celu stworzenie ograniczeń dla takich inwestycji. Ograniczenia te często określane są mianem tzw. złotych akcji, gdyż wynikają one z posiadania przez rządy państw członkowskich akcji w prywatyzowanych spółkach. „Złote akcje” gwarantują rządom szczególne uprawnienia oraz przywileje w odniesieniu do podejmowania kluczowych decyzji w takich spółkach, jak również często umożliwiają reprezentowanie rządów w ich organach.

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) zabrania wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń w swobodzie przepływu kapitału pomiędzy państwami członkowskimi. Jakkolwiek można uznać, że swoboda przepływu kapitału jest kwintesencją wspólnego rynku, to prawo wspólnotowe przewiduje pewne wyjątki i określa, że państwa mogą podjąć środki uzasadnione porządkiem lub bezpieczeństwem publicznym.

Bez odpowiedzi więc pozostało pytanie:

Czy „złote akcje” nie stanowią przykładu nadużycia jednej z podstawowych swobód wspólnego rynku?

W 1998 r. i 1999 r. Komisja Europejska wszczęła postępowania przeciwko Portugalii, Francji i Belgii, zarzucając rządom tych państw, że „złote akcje” posiadane przez nie w prywatyzowanych spółkach naruszają przepisy prawa wspólnotowego. W dniu 4.06.2002 r. Europejski Trybunał Sprawiedliwości wydał orzeczenia w powyższych sprawach. Trybunał uznał, że wprowadzanie przez państwo ograniczeń dotyczących inwestowania dopuszczalne jest jedynie w ściśle określonych przypadkach oraz w odniesieniu do spółek o kluczowym znaczeniu dla gospodarki.

Warto rozważyć znaczenie powyższych orzeczeń dla prawa polskiego w sprawie „złotych akcji”, w tym dopuszczalności stosowania takiej konstrukcji prawnej przez władze publiczne, zwłaszcza ministra Skarbu Państwa.

 Pełna treść artykułu dostępna w wersji drukowanej (www.kik.com.pl)