"Złote akcje" w orzecznictwie ETS

Przegląd Prawa Handlowego nr 03/2004

Pojęcie "złote akcje" stanowi skrót myślowy oznaczający różne formy szczególnych uprawnień przyznających ich posiadaczowi kontrolę strategicznych decyzji w spółce. Pomimo dokonania prywatyzacji wiele państw europejskich zachowało kontrolę w spółkach powstałych w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Dopuszczalność i zakres uprawnień związanych ze wspomnianymi akcjami były przedmiotem intensywnej debaty w literaturze europejskiej. Pod koniec lat 90. Komisja Europejska zdecydowała się wszcząć postępowania przeciwko niektórym państwom członkowskim, zarzucając, że zakres przysługujących im uprawnień w spółkach powstałych w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych jest sprzeczny z zasadą swobody przepływu kapitału.

 W dniu 4.06.2002 r. Europejski Trybunał Sprawiedliwości wydał trzy wyroki w sprawach: C-367/98 Commission v. Portugese Republic, C-503/99 Commission v. Kingdom of Belgium i C-483/99 Commission v. French Republic.

Zarzuty Komisji
Obrona państw członkowskich
Stanowisko ETS i wyrok
Wnioski

W literaturze prawa wspólnotowego podkreśla się, że omówione powyżej wyroki zmieniają obraz orzecznictwa w odniesieniu do szczególnych uprawnień państwa związanych z udziałami w prywatyzowanych przedsiębiorstwach. Można wyciągnąć z nich kilka wniosków. Po pierwsze, każde ograniczenie swobody przepływu kapitału musi być uzasadnione przez okoliczności, o których mowa w art. 58 ust. 1 TWE, lub przez nadrzędne wymogi interesu publicznego, stosowane jednolicie w stosunku do wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terytorium państwa członkowskiego. Przykładem takiego wymogu może być zabezpieczenie dostaw energii w przypadku kryzysu. By zostać usprawiedliwione, środki krajowe muszą przejść test proporcjonalności: muszą zostać uznane za właściwe dla osiągnięcia zamierzonego celu i nie mogą wykraczać poza to, co konieczne dla osiągnięcia tego celu.
Po drugie - jeśli chodzi o test proporcjonalności - należy zauważyć, że Trybunał nie akceptuje generalnie systemu autoryzacji, znacznie przychylniej odnosi się do systemu opozycji ex post facto.
Nawet w odniesieniu do preferowanego systemu istotne jest sformułowanie w prawie krajowym precyzyjnych, stabilnych i obiektywnych kryteriów ingerencji organu. Z pewnością zwiększają prawdopodobieństwo akceptacji środka takie samoograniczenia krajowej legislacji, jak: czasowe ograniczenie możliwości ingerencji organu, konieczność szczegółowego uzasadnienia ingerencji organu, czy wreszcie zapewnienie sądowej kontroli legalności tej ingerencji. Na przeciwnym biegunie znajduje się odwołanie do niczym nie ograniczonej klauzuli bezpieczeństwa publicznego.
W dwóch kolejnych wyrokach wydanych 13.05.2003 r. Europejski Trybunał Sprawiedliwości rozstrzygnął późniejsze sprawy dotyczące tej samej problematyki w sprawach: C-463/00 Commission v. Spain oraz C-98/01 Commission v. United Kingdom.

Zarzuty Komisji
Obrona państw członkowskich
Stanowisko ETS i wyrok
Podsumowanie

Wydaje się, że w rozwoju orzecznictwa Luksemburskiego Trybunału Sprawiedliwości dotyczącego swobody przepływu kapitału dochodzimy do bardzo interesującego momentu. Żeby jednak w pełni docenić jego znaczenie, warto przypomnieć sobie sytuację, jaka miała miejsce w odniesieniu do swobody przepływu towarów.
Mówiąc w absolutnym skrócie, w wyroku w sprawie 8/74 Procurer du Roi v. Benoit i Gustave Dassonville ETS uznał, że "wszystkie przepisy państw członkowskich dotyczące obrotu, które mogą utrudniać handel wewnątrzwspólnotowy pośrednio czy bezpośrednio, rzeczywiście czy choćby tylko potencjalnie" - muszą być uznane za ograniczenia swobody przepływu towarów. Wyrok ten doprowadził do niezwykle dynamicznego rozwoju orzecznictwa, które kierowało się ku coraz bardziej wysublimowanym ograniczeniom omawianej swobody. Jeden z komentatorów prowokacyjnie pytał o to, że jeśli jakakolwiek reguła, która ma wpływ na handel, stanowi ograniczenie swobody, to należy zastanowić się nad normami prawa budowlanego, które mogą ograniczać wznoszenie sklepów, gdzie mogą być sprzedawane importowane towary, nad normami stawiającymi przed posiadaczami broni palnej wymóg uzyskania licencji lub wreszcie prawnymi limitami wydatków budżetowych, które mogą skutkować obniżeniem zdolności rządu do nabywania importowanych towarów? Wszystkie wymienione normy mogą przecież potencjalnie zmniejszyć możliwości sprzedaży importowanych produktów. Wszystkie te obawy i krytyczne komentarze doprowadziły Trybunał do, dokonanej w wyroku w sprawie Keck, rewizji swojej szerokiej interpretacji ograniczeń swobody przepływu towarów.
Rząd brytyjski, przywołując sprawę Keck w omawianym sporze, wydaje się ostrzegać Trybunał, żeby ten się znowu "nie zagalopował". W tle argumentacji brytyjskiej można wyczytać, że Trybunał ma teraz okazję - w odniesieniu do swobody przepływu kapitału - uniknięcia błędów, które zrobił na tle swobody przepływu towarów. Rząd brytyjski wydaje się pytać, po co znowu obniżać autorytet Trybunału przez nadmierny aktywizm sędziowski.
Z pewnością można na sprawę spojrzeć również z innej strony.(...)

Pełna treść artykułu dostępna w wersji drukowanej (www.kik.com.pl)

drukuj     wyślij

do góry powrót